- gadatliwość, rozwlekanie się w opowieściach, trudności z dotarciem do sedna; zbyt głośne mówienie, wyrywanie się do odpowiedzi;
- błądzenie myślami, niespokojny umysł, marzenia na jawie; ciągłe uczucie niepokoju; “spaghetti/popcorn head” – kilka wątków myśli na raz, niepowiązane myśli, umysł ciągle w ruchu, skakanie i przeskakiwanie pomiędzy wątkami;
- trudności w rozwiązywaniu problemów i w podejmowaniu decyzji lub impulsywne ich podejmowanie, gubienie się w szczegółach, zwątpienie, zewnątrzsterowność;
- długi czas wykonywania zadań, nadmierna koncentracja na nieistotnych szczegółach lub popełnianie błędów, pomijanie poleceń, słów, niekonkretność;
- angażowanie się w aktywności natychmiastowo gratyfikujące, których nie potrafią przerwać;
- hiperfokus – czyli paradoksalnie nadmierne skupienie, w którym osoby zatracają się na jednym zadaniu, zapominając o swoich potrzebach;
- nieumiejętność kontrolowania oraz sekwencjonowania czasu – oglądanie seriali, granie w gry do białego rana, rozmowy online, pomimo ważnych obowiązków rano (trudności z hamowaniem uwagi); częste spóźnienia (lub pojawianie się znacznie przed czasem, jako mechanizm kompensacyjny), niedotrzymywanie terminów, rachunków, zobowiązań;
- przerywanie i dopowiadanie cudzych wypowiedzi;
- nieuważność, chaotyczność i problemy z utrzymaniem uwagi, problemem z podejmowaniem się czynności monotonnych – pacjenci stale poszukują bodźców nowych i gratyfikujących (dla każdego w indywidualny sposób gratyfikujących) po czym szybko tracą zapał;
- impulsywność, a przy tym wyolbrzymione emocje/dysregulacja i bardzo często niekonstruktywne metody radzenia sobie z nimi, jak używki, jedzenie, uzależnienia behawioralne, seks, ryzykowna jazda samochodem, zachowania przypominające brak instynktu zachowawczego (zabawa ogniem, prowokowanie bujek) itp. Często obecne są także wybuchy złości spowodowane brakiem cierpliwości; nadmierne wydawanie pieniędzy mogące prowadzić do długów lub bankructwa. Impulsywność wiążę się również z częstymi konfliktami, mówieniem tego co ślina na język przyniesie, wybuchami złości; osoby często odczuwają niepokój, brak cierpliwości, irytację w sytuacjach czekania na swoją kolej, czy w korkach; często za dużo mówią, albo ujawniają sekrety i sprawy, których nie powinny w danym kontekście (co się wiąże z dużym poczuciem winy po fakcie); rzucanie pracy, angażowanie się w nowe projekty, mimo braku czasu, czy zasobów; impulsywne wchodzenie w relacje, szybkie inicjowanie lub godzenie się na zbliżenia (znowu poczucie winy, wstydu);
- hiperaktywność (u dorosłych często tłumiona, albo wyrażana na inne sposoby, jak niespokojne ruchy rękami i nogami, czy gryzienie paznokci, zabawa włosami, bazgranie; w najnowszych klasyfikacjach prawdopodobnie za jej objaw określi się również hiperaktywność mentalną, objawiającą się natłokiem i wielowątkowością myśli); niektóre osoby również chodzą w tę i z powrotem, faktycznie nie potrafią usiedzieć w miejscu i odczuwają z tego powodu niepokój, napięcie; dodatkowo stukanie palcami, bujanie się na krześle;
- problemy z koordynacją ruchową – prawdopodobnie związane z niecierpliwością, impulsywnością, zbyt szybkim inicjowaniem ruchów; niektóre osoby często przewracają rzeczy, potykają się, obijają;
- dysfunkcja wykonawcza (trudności w planowaniu, sekwencjonowaniu i inicjowaniu zadań; objawiająca się również paraliżem spowodowanym nadmiarem wieloetapowych obowiązków – zewnętrznym objawem jest prokrastynacja);
- zaburzenia snu (bezsenność, zespół opóźnionej fazy snu, czy też “revenge bedtime procrastination”);
- uzależnienia od technologii;
- U wielu osób z ADHD obserwowana jest również duża wrażliwość na odrzucenie (Rejection sensitive dysphoria), co w połączeniu z impulsywnością prawdopodobnie może być powodem mylenia ADHD z zaburzeniem osobowości z pogranicza – chociaż te dwie jednostki równie często ze sobą współwystępują, dlatego należy być ostrożnym i uważnym przy diagnozie różnicowej.
Kooij J.J.S., Bijlenga D, Salerno L, Jaeschke R, Bitter I, Balázs J, Thome J, Dom G, Kasper S, Nunes C, Filipe S.Stes. Mohr P, Leppämäki S, Casas M, Bobes J, Mccarthy JM, V.Richarte, Philipsen AK, et al. Updated European Consensus Statement on diagnosis and treatment of adult ADHD. (2019) European Psychiatry 56: 14–34. http://dx.doi.org/10.1016/j.eurpsy.2018.11.001
Prakash, J., Chatterjee, K., Guha, S., Srivastava, K., & Chauhan, V. S. (2021). Adult attention-deficit Hyperactivity disorder: From clinical reality toward conceptual clarity. Industrial psychiatry journal, 30(1), 23–28. https://doi.org/10.4103/ipj.ipj_7_21
Surman CB, Biederman J, Spencer T, Miller CA, McDermott KM, Faraone SV. Understanding deficient emotional self-regulation in adults with attention deficit hyperactivity disorder: a controlled study. Attention Deficit Hyperactivity Disorders2013;5(3):273–81. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23413201/