Kategoria: Bez kategorii

• gadatliwość, rozwlekanie się w opowieściach, trudności z dotarciem do sedna; zbyt głośne mówienie, wyrywanie się do odpowiedzi;
• błądzenie myślami, niespokojny umysł, marzenia na jawie; ciągłe uczucie niepokoju; “spaghetti/popcorn head” – kilka wątków myśli na raz, niepowiązane myśli, umysł ciągle w ruchu, skakanie i przeskakiwanie pomiędzy wątkami;
• trudności w rozwiązywaniu problemów i w podejmowaniu decyzji lub impulsywne ich podejmowanie, gubienie się w szczegółach, zwątpienie, zewnątrzsterowność;
• długi czas wykonywania zadań, nadmierna koncentracja na nieistotnych szczegółach lub popełnianie błędów, pomijanie poleceń, słów, niekonkretność;
• angażowanie się w aktywności natychmiastowo gratyfikujące, których nie potrafią przerwać;
• hiperfokus – czyli paradoksalnie nadmierne skupienie, w którym osoby zatracają się na jednym zadaniu, zapominając o swoich potrzebach;
• nieumiejętność kontrolowania oraz sekwencjonowania czasu – oglądanie seriali, granie w gry do białego rana, rozmowy online, pomimo ważnych obowiązków rano (trudności z hamowaniem uwagi); częste spóźnienia (lub pojawianie się znacznie przed czasem, jako mechanizm kompensacyjny), niedotrzymywanie terminów, rachunków, zobowiązań;
• przerywanie i dopowiadanie cudzych wypowiedzi;
• nieuważność, chaotyczność i problemy z utrzymaniem uwagi, problemem z podejmowaniem się czynności monotonnych – pacjenci stale poszukują bodźców nowych i gratyfikujących (dla każdego w indywidualny sposób gratyfikujących) po czym szybko tracą zapał;
• impulsywność, a przy tym wyolbrzymione emocje/dysregulacja i bardzo często niekonstruktywne metody radzenia sobie z nimi, jak używki, jedzenie, uzależnienia behawioralne, seks, ryzykowna jazda samochodem, zachowania przypominające brak instynktu zachowawczego (zabawa ogniem, prowokowanie bujek) itp. Często obecne są także wybuchy złości spowodowane brakiem cierpliwości; nadmierne wydawanie pieniędzy mogące prowadzić do długów lub bankructwa. Impulsywność wiążę się również z częstymi konfliktami, mówieniem tego co ślina na język przyniesie, wybuchami złości; osoby często odczuwają niepokój, brak cierpliwości, irytację w sytuacjach czekania na swoją kolej, czy w korkach; często za dużo mówią, albo ujawniają sekrety i sprawy, których nie powinny w danym kontekście (co się wiąże z dużym poczuciem winy po fakcie); rzucanie pracy, angażowanie się w nowe projekty, mimo braku czasu, czy zasobów; impulsywne wchodzenie w relacje, szybkie inicjowanie lub godzenie się na zbliżenia (znowu poczucie winy, wstydu);
• hiperaktywność (u dorosłych często tłumiona, albo wyrażana na inne sposoby, jak niespokojne ruchy rękami i nogami, czy gryzienie paznokci, zabawa włosami, bazgranie; w najnowszych klasyfikacjach prawdopodobnie za jej objaw określi się również hiperaktywność mentalną, objawiającą się natłokiem i wielowątkowością myśli); niektóre osoby również chodzą w tę i z powrotem, faktycznie nie potrafią usiedzieć w miejscu i odczuwają z tego powodu niepokój, napięcie; dodatkowo stukanie palcami, bujanie się na krześle;
• problemy z koordynacją ruchową – prawdopodobnie związane z niecierpliwością, impulsywnością, zbyt szybkim inicjowaniem ruchów; niektóre osoby często przewracają rzeczy, potykają się, obijają;
• dysfunkcja wykonawcza (trudności w planowaniu, sekwencjonowaniu i inicjowaniu zadań; objawiająca się również paraliżem spowodowanym nadmiarem wieloetapowych obowiązków – zewnętrznym objawem jest prokrastynacja);
• zaburzenia snu (bezsenność, zespół opóźnionej fazy snu, czy też “revenge bedtime procrastination”);
• uzależnienia od technologii;
• U wielu osób z ADHD obserwowana jest również duża wrażliwość na odrzucenie (Rejection sensitive dysphoria), co w połączeniu z impulsywnością prawdopodobnie może być powodem mylenia ADHD z zaburzeniem osobowości z pogranicza – chociaż te dwie jednostki równie często ze sobą współwystępują, dlatego należy być ostrożnym i uważnym przy diagnozie różnicowej.

Kooij J.J.S., Bijlenga D, Salerno L, Jaeschke R, Bitter I, Balázs J, Thome J, Dom G, Kasper S, Nunes C, Filipe S.Stes. Mohr P, Leppämäki S, Casas M, Bobes J, Mccarthy JM, V.Richarte, Philipsen AK, et al. Updated European Consensus Statement on diagnosis and treatment of adult ADHD. (2019) European Psychiatry 56: 14–34. http://dx.doi.org/10.1016/j.eurpsy.2018.11.001

Prakash, J., Chatterjee, K., Guha, S., Srivastava, K., & Chauhan, V. S. (2021). Adult attention-deficit Hyperactivity disorder: From clinical reality toward conceptual clarity. Industrial psychiatry journal, 30(1), 23–28. https://doi.org/10.4103/ipj.ipj_7_21

Surman CB, Biederman J, Spencer T, Miller CA, McDermott KM, Faraone SV. Understanding deficient emotional self-regulation in adults with attention deficit hyperactivity disorder: a controlled study. Attention Deficit Hyperactivity Disorders2013;5(3):273–81. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23413201/

ADHD istnieje i nie znika. Nie wyrasta się z niego – oczywiście w drodze rozwoju można nauczyć się określonych umiejętności, które ułatwiają funkcjonowanie. Mitem jest także anegdota, że “twórca/ojciec” ADHD na łożu śmierci przyznał się do ‘wymyślenia’ tego zaburzenia – to jedno z największych przekłamań medialnych, jakie powstały na temat tego zespołu. 

Zespołu, który notabene posiada ogromną (i wciąż powiększającą się) bazę dowodów naukowych, wskazującą na silne podłoże genetyczne i biologiczne tego neurotypu. Leon Eisenberg, bo to on właśnie jest sprawcą rzeczonego zamieszania, po pierwsze – nie był wcale “ojcem” ADHD. Owszem, odegrał ważną rolę w popularyzacji tego rozpoznania, ale pierwsze wzmianki ADHD pojawiły się już w 1763 roku (Lange, 2010), a jako pierwszy szeroko opisywał je George Still w 1902 roku. To, co Eisenberg faktycznie powiedział, to że m.in. nie jest zwolennikiem nadużywanej farmakoterapii i uważał, że większą uwagę w kontekście terapeutycznym należałoby poświęcić czynnikom psychospołecznym – co jest zgodne z dzisiejszym rozumieniem tego zespołu oraz czynników jego usprawniających – nie leczących – bo ADHD nie jest chorobą i nie można go wyleczyć. 

Leki stanowią bowiem, w dużej mierze, przede wszystkim wsparcie – nie remedium – w terapii, która powinna koncentrować się na behawioralnych interwencjach – nauce umiejętności. Istotnym elementem jest także wspieranie rodziny osoby z ADHD, a także jej własną naukę dobrych nawyków, samokontroli, zarządzania czasem, czy umiejętności do radzenia sobie z własnymi tendencjami i objawami. 

Nie oznacza to, że leków należy się bać – wręcz przeciwnie. Wdrożenie stymulantów bardzo często ogromnie poprawia jakość życia pacjentów. Co więcej, dzieci z ADHD przyjmujące farmakoterapię, lepiej sobie radziły i  otrzymywały więcej punktów w testach sprawności intelektualnej, niż w próbach przed podaniem leków. 

Prawdą jest to, że objawy związane z np. kryterium impulsywności i hiperaktywności mogą maleć z wiekiem, a ponadto wysoki iloraz inteligencji i wsparcie społeczne mogą wspomagać w wyuczeniu szeregu umiejętności i mechanizmów kompensacyjnych, które ułatwiają życie z objawami. 

Obecnie świadomość dotycząca neuroróżnorodności sukcesywnie rośnie szczególnie w grupie os. dorosłych – w USA diagnozy osób dorosłych są czterokrotnie częstsze, niż u dzieci (26,4% wzrostu diagnoz wśród dzieci, w porównaniu do 123,3% wśród dorosłych). Niemniej jednak  ADHD wciąż jest jednym z najbardziej niedodiagnozowanych w populacji dorosłych zaburzeń, które powoduje szereg problemów w obszarze szkolnym, zawodowym i psychospołecznym. Jest też powodem wielu sytuacji kryzysowych i cierpienia wielu osób.  Dorośli z ADHD, a w szczególności nieleczonym, częściej bowiem:

• doświadczają trudności we wszystkich rodzajach związków interpersonalnych (rodzinnych, romantycznych, czy przyjacielskich);
• są narażeni na trudności w obszarze zdobycia i utrzymania pracy zawodowej, w porównaniu do osób bez ADHD;
• mają subiektywnie niższy poziom satysfakcji z życia, niż osoby bez ADHD.

Wczesna diagnoza ADHD i wdrożenie interwencji terapeutycznych wiąże się natomiast ze:

• zmniejszonym ryzykiem powikłań związanych z objawami, w tym wypadków samochodowych, czy urazów mózgu, a nawet przedwczesnej śmierci;
• obniżeniem wskaźników wypadania z systemu szkolnego, problemów w nauce, depresji, nadużywania substancji psychoaktywnych, przestępczością, kryzysami samobójczymi i wielu innych.

Dlatego nie należy odraczać sięgania po pomoc. Im wcześniejsza diagnoza, tym wyższe prawdopodobieństwo zapobiegnięcia kosztom, które niesie za sobą życie z niezaopiekowanym ADHD.

Lange, K. W., Reichl, S., Lange, K. M., Tucha, L., & Tucha, O. (2010). The history of attention deficit hyperactivity disorder. Attention deficit and hyperactivity disorders.

Gimpel, G. A., Collett, B. R., Veeder, M. A., Gifford, J. A., Sneddon, P., Bushman, B., Hughes, K., & Odell, J. D. (2005). Effects of stimulant medication on cognitive performance of children with ADHD. Clinical pediatrics, 44(5), 405–411. https://doi.org/10.1177/000992280504400504

Gdybyśmy zapytali przypadkową osobę na ulicy w jaki sposób wyobraża sobie ADHD, to zapewne usłyszelibyśmy o “niegrzecznym” chłopcu w podstawówce, który przeszkadza na lekcjach i biega wokół stołu z nożyczkami w rękach. I nic w tym dziwnego, bowiem takiego chłopca latami najłatwiej było zauważyć, a w konsekwencji zdiagnozować i oferować określone wsparcie teraputyczne/farmakologiczne. 

Mało kto jednak podejrzewałby, że ta cicha, zdolna, ale ”leniwa” dziewczynka, która nie nadąża z notowaniem w zeszycie, nieuważnie czyta polecenia na teście, ma bałagan w pokoju i niespokojnie tupta nóżką, reprezentuje dokładnie ten sam neurotyp, co nasz przysłowiowy “niegrzeczny”, rozbiegany chłopiec. 

Powodów takiego stanu rzeczy jest z pewnością wiele, ale jednym z ważniejszych przyczyn może być ta związana z teorią socjalizacji płci, zgodnie z którą chłopcom daje się większe przyzwolenie na wyrażanie złości i angażowanie w szerokopojęte zachowania eksternalizacyjne. A dziewczynki… od zawsze miały być grzeczne. Z tego powodu najprawdopodobniej najczęstszy obraz kliniczny ADHD u dziewczynek wiąże się z podtypem, w którym dominują objawy internalizacyjne (uwewnętrznione), związane z zaburzeniami koncentracji i uwagi, czy wewnętrznym niepokojem – których na pierwszy rzut oka po prostu nie widać (Hoominfar, 2021). 

Według badań, dziewczynki statystycznie 4 razy rzadziej otrzymują diagnozy i leczenie, a co za tym idzie – mają 4 razy mniejszą szansę na równy start i dobrostan. Doświadczają o wiele niższej samooceny, a także częściej cierpią na zaburzenia lękowe, bezsenność, chroniczny ból, depresję, a także szybciej i częściej mogą angażować się w ryzykowne zachowania seksualne. 

Co więcej, o wiele częściej odczuwają zaostrzenie objawów ze względu na różnego rodzaju hormonalne zmiany, a te z kolei mogą negatywnie wpływać na stosowane interwencje terapeutyczne. W badaniach Fedele i in. (2012) wykazano również, że kobiety z ADHD w kontekście uniwersyteckim, miały wyższe wskaźniki nieuwagi, nadpobudliwości i upośledzenia, niż studentki bez ADHD i studenci z ADHD, a także doświadczają ogólnie wyższego poziomu trudności w funkcjonowaniu w obszarach życia domowego, towarzyskiego, edukacji i zarządzania pieniędzmi. 

Bardzo często przeradza się to w działania – typu “muszę się bardziej postarać”, “więcej kontrolować” “zapobiegać” “planować”, “ciężej pracować” co w konsekwencji prowadzi do napięcia i wzrostu lęku. Z kolei na poziomie przekonań myśli “coś ze mną jest nie tak” “zawodzę” “jestem gorsza”. Dlatego tak ważna jest troska o siebie, poznanie tego jak wykorzystać zasoby płynące z neuroróżnorodności i rozumieć różne mechanizmy, które mogą stanowić jej nadbudowę i im skutecznie zapobiegać. 

Fedele, D. A., Lefler, E. K., Hartung, C. M., & Canu, W. H. (2012). Sex Differences in the Manifestation of ADHD in Emerging Adults. Journal of Attention Disorders, 16(2), 109–117. https://doi.org/10.1177/1087054710374596

Quinn, P. O., & Madhoo, M. (2014). A review of attention-deficit/hyperactivity disorder in women and girls: uncovering this hidden diagnosis. The primary care companion for CNS disorders, 16(3), PCC.13r01596. https://doi.org/10.4088/PCC.13r01596

Quinn, P. O. (2005). Treating adolescent girls and women with ADHD: Gender specific issues. Journal of Clinical Psychology, 61(5), 579– 587. doi:10.1002/jclp.20121

Ramtekkar, U. P., Reiersen, A. M., Todorov, A. A., & Todd, R. D. (2010). Sex and age differences in attention-deficit/hyperactivity disorder symptoms and diagnoses: implications for DSM-V and ICD-11. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 49(3), 217–28.e283.

Hoominfar, Elham. (2021). Gender Socialization. 10.1007/978-3-319-95687-9_13.

Zapraszamy do wspólnej zabawy: proste zasady, szybkie wesołe rundy, ruch, śmiech, zadania.

Istnieje wiele rodzajów wsparcia osób z ADHD. Poniżej znajdziesz przykładowe formy i obszary pracy, z których możesz skorzystać w ramach pracy ze specjalistami z ITPB.

1. Sesje psychoedukacyjne dotyczące ADHD – spotkania polegające na wspólnym z psychologiem odkrywaniu niuansów Zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Na sesjach poruszane są m.in. tematy związane z różnorodną ekspresją objawów ADHD w zależności od wieku i płci, neurobiologią ADHD, wpływie odżywiania i hormonów płciowych na objawy ADHD. Wyjaśniamy rolę farmakologii, higienicznego stylu życia i aktywności fizycznej, z konkretnymi wskazówkami, opartymi na doniesieniach najnowszych badań naukowych. Odpowiadamy na nurtujące pytania dotyczące indywidualnego funkcjonowania i objawów. Ten sposób oddziaływania może być połączony z indywidualnym treningiem umiejętności radzenia z objawami, zarówno dla młodzieży oraz dorosłych, jak i dla rodziców dzieci z ADHD. 

2. Trening umiejętności (i funkcji wykonawczych) ADHD dla dorosłych i młodzieży – polega na stworzeniu indywidualnego planu funkcjonowania klienta w różnych obszarach życia (np. szkolnym/zawodowym, relacyjnym, społeczno-emocjonalnym), a następnie na jego podstawie, stworzenia strategii treningu umiejętności, realizowanego na kolejnych sesjach. Czas trwania treningu uzależniony jest od ilości zaplanowanych obszarów treningowych. 
   
3. Trening zarządzania objawami dla rodziców dzieci z ADHD – podobnie jak trening umiejętności dla osób dorosłych, polega na stworzeniu indywidualnego planu występujących u dziecka trudności oraz zaprojektowaniu strategii wspierających rodziców w zarządzaniu objawami i zachowaniami dziecka. 
   
4. Psychoterapia CBT – dedykowana dorosłym osobom z ADHD, którzy pragną zgłębić sposób swojego funkcjonowania w dłuższym procesie wsparcia w oparciu o założenia terapii poznawczo-behwioralnej (praca w obszarze zmiany przekonań, zachowania). Psychoterapia może być korzystna formą wsparcia dla osób zmagających się dodatkowo z innymi trudnościami np. zaburzeniami osobowości, odżywiania, obsesyjno – kompulsyjnymi, czy somatyzacyjnymi.  
   
5. Interwencja kryzysowa dedykowana osobom z ADHD – polega na udzieleniu wsparcia w sytuacji kryzysu. Ze szczególnym uwzględniemie specyfiki objawów ADHD, które mogły mieć znaczenie w doświadczeniu nagłych trudności w obszarze relacyjnym, zawodowym, ekonomicznym, zdrowotnym itp. W ramach interwencji kryzysowej pomagamy w odzyskaniu równowagi psychicznej i poszukiwaniu rozwiązań trudnych sytuacji, uwzględniając neuroróżnorodność klienta.

W przypadku wątpliwości dotyczących wyboru formy pomocy, zapraszamy do kontaktu telefonicznego lub poprzez e-mail. Nasz koordynator odpowie na Twoje pytania lub zaprosi na wstępną konsultację z naszym specjalistą.